Tym obowiązkiem jest nakaz wynikający z art. 5 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1469), zgodnie z którym prywatni właściciele nieruchomości zmuszani są do uprzątnięcia błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z dróg dla pieszych położonych wzdłuż nieruchomości, przy czym za taką drogę uznaje się wydzieloną część drogi publicznej przeznaczoną do ruchu pieszych położoną bezpośrednio przy granicy nieruchomości. Sprowadza się to zatem do przerzucenia na mieszkańca odśnieżania, usuwania błota i lodu z chodników na drogach publicznych, po których może się poruszać każdy, a nie tylko mieszkaniec przylegającej posesji. Właściciel nieruchomości nie jest obowiązany do uprzątnięcia drogi dla pieszych, na której jest dopuszczony płatny postój.
Uciążliwości dla mieszkańców
To swoista niepieniężna danina publiczna mieszkańców na rzecz administracji samorządowej, która stanowi wielkie utrudnianie dla obywateli, zwłaszcza właścicieli domów jednorodzinnych. W wyniku różnych procesów społecznych, w tym demograficznych coraz rzadziej „pod jednym dachem” zamieszkują rodziny wielopokoleniowe, co powodowało, że np. odśnieżenie chodnika może dokonać jeden z domowników pod nieobecność reszty. Obecnie, gdy od wczesnych godzin porannych nieobecność domowników jest regułą (np. rodzice są w pracy, dzieci w szkole) to wywiązanie się z tego obowiązku tuż po ustaniu opadów śniegu jest niemożliwe. Musimy też pamiętać, że społeczeństwo się starzeje. Osoby starsze i samotne których jest coraz więcej nie mogą ze względu na stan zdrowia i brak siły zadośćuczynić ponadmiarowym oczekiwaniom prawodawcy. Nie zawsze można szybko i sprawnie usunąć śnieg, błoto czy też lód z chodnika publicznego i to nie z winy mieszkańca. W takich sytuacjach mieszkańcy narażani się na kary wynikające z art. 117 kodeksu wykroczeń tj. kto, mając obowiązek utrzymania czystości i porządku w obrębie nieruchomości, nie wykonuje swoich obowiązków podlega karze grzywny do 1500 złotych albo karze nagany.
Odpowiedzialność deliktowa
Potencjalna odpowiedzialność mieszkańca na wykroczeniu może się nie zakończyć. Odrębnym źródłem odpowiedzialności deliktowej w związku z obowiązkiem utrzymania czystości publicznego chodnika jest odpowiedzialność cywilnoprawna na zasadzie winy. Częstym rodzajem spraw trafiających do sądu powszechnego, w których pozywa się na przykład wspólnotę mieszkaniową lub właściciela domu jednorodzinnego z powołaniem się na jej odpowiedzialność deliktową, są zdarzenia, w których dochodzi do uszkodzeń ciała powstałych na nieodśnieżonych czy też nieodlodzonych chodnikach. Osobom, które doznają uszczerbku na zdrowiu w konsekwencji tego typu wypadków, przysługują żądania wypłaty zarówno odszkodowania, jak i zadośćuczynienia.
Możliwość zamiany pańszczyzny na daninę pieniężna
Wspomniana ustawa daje możliwość zgodnie z art. 6a, aby rada gminy, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, przejęła od właścicieli nieruchomości obowiązki, o których mowa art. 5 ust. 1 pkt 4. Ale przejmując obowiązki, rada gminy ustala jednocześnie opłatę ponoszoną przez właścicieli nieruchomości za wykonywanie przejętych przez gminę obowiązków. Krótko mówiąc niepieniężna danina na rzecz gminy w postaci odśnieżania chodników gminnych może zostać zastąpiona niesprawiedliwym podatkiem za odśnieżanie chodników publicznych, który będą płacili nieliczni (właściciele nieruchomości).
Propozycja zmiany
Uważamy, że ta konstrukcja jest skrajnie niesprawiedliwa, a obowiązek utrzymania chodników gminnych przeznaczonych do użytku powszechnego przez właścicieli przyległych nieruchomości to przeżytek, zwłaszcza że mieszkańcy płacą coraz wyższe podatki choćby podatek od nieruchomości. Stąd też składam postulat zmiany ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, tak aby obowiązek uprzątnięcia błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszczeń z dróg przenieść z mieszkańców na zarządców dróg.
W pierwszej kolejności bowiem to władza publiczna powinna zająć się należytym utrzymaniem infrastruktury, która ma charakter ogólnodostępny. Skoro właścicielami dróg publicznych w zależności od jej kategorii jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego to prawo powinno wskazać te podmioty jako odpowiedzialne za stan chodników publicznych, nie zaś podatników.
