Pierwsi Niepodlegli - Józef Wypiór

Legionista z oddziału lotnego

W naszym jubileuszowym cyklu przyszła kolej na krótką, filmową opowieść o losach Józefa Wypióra (1897-1927), Legionisty, żołnierza Oddziału Lotnego POW pod dowództwem Mariana Stylińskiego. Wieczorem, 30 X 1918 oddział ten, prawdopodobnie jako pierwszy na ziemiach polskich dokonał rozbrojenia zaborców. W tym przypadku była to powiatowa komenda żandarmerii austriackiej (Bezirksomando) w Tarnowie.

J. Wypiór był mężem Walerii Gonciarczyk, późniejszej więźniarki KL Ravensbrück. Był także ojcem Haliny Fistkowej, zmarłej w ubiegłym roku nestorki środowisk patriotycznych w Tarnowie.

JÓZEF WYPIÓR (ur. w 1897 r. w Tarnowie – zm. 19 lutego 1927 r. w Tarnowie)
Legionista, nauczyciel
Pochodził z wielodzietnej rodziny zamieszkałej od wieków na Terlikówce w Tarnowie. Tuż przed wybuchem I wojny światowej zdążył ukończyć drugą klasę w I Gimnazjum im. K. Brodzińskiego w Tarnowie. W 1914 r. wstąpił do Legionów, służył pod komendą płk. Józefa Hallera, walczył m.in. na froncie wschodnim. Wrócił do domu w 1918 r., ciężko chory na gruźlicę. Wykurował się jednak z tej groźnej wówczas choroby i był jednym z najaktywniejszych członków Oddziału Lotnego POW Mariana Stylińskiego, którego akcja rozbrojenia komendy żandarmerii prawdopodobnie rozpoczęła wieczorem 30 X 1918r. przewrót niepodległościowy w Tarnowie.
W wolnej RP, ukończył (eksternistycznie) Seminarium Nauczycielskie w Tarnowie i w roku 1921 został pedagogiem, a następnie kierownikiem szkoły powszechnej w Ujściu Jezuickim. W tym okresie Józef Wypiór podjął studia w Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie. W czasie wykonywania ćwiczeń gimna­stycznych pękło mu zaleczone płuco, po trzech miesiącach zmarł w wieku zaledwie 30 lat. Od czasów I wojny był przyjacielem Henryka Sucharskiego, legendarnego majora, obrońcy Westerplatte oraz jego duchowego mentora, znanego proboszcza z Gręboszowa ks. Piotra Halaka. Spoczywa w grobowcu rodzinnym Wypiórów na Starym Cmentarzu w Tarnowie.
Żona J. Wypióra Waleria z d. Gonciarczyk była więźniarką KL Ravensbrück. Córką J. Wypióra była zmarła we wrześniu 2017 r. nestorka środowisk patriotycznych w Tarnowie, Halina Fistkowa.
Opracowanie: Maria Żychowska

Film i prezentowany tekst są częścią projektu edukacyjno-badawczo-filmowego „Pierwsi Niepodlegli”, którego partnerem lokalnym jest nasza redakcja.
 


opr. s/