Przyznano Nagrody im. Romana Reinfussa

- Zarząd województwa małopolskiego już po raz szósty docenia tych, którzy są miłośnikami, badaczami lub twórcami dziedzictwa kulturowego Małopolski. Tegoroczna edycja ma specjalną oprawę – towarzyszy bowiem obchodom 30–lecia działalności Skansenu Wsi Pogórzańskiej, któremu tak jak naszej nagrodzie, patronuje wybitny etnograf – Roman Reinfuss - mówi Leszek Zegzda, który w zarządzie województwa małopolskiego odpowiada m.in. za sprawy kultury.

Pierwszą nagrodę otrzymała Michalina Wojtas – choreografka, tancerka i folklorystka. Jej przygoda z tańcem i kulturą ludową rozpoczęła się w 1964 r. w Regionalnym Zespole Sądeczanie, z którym była związana przez dziesięć lat. W latach 1977-1989 była instruktorem Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca „Lachy”, a następnie jego choreografem oraz kierownikiem artystycznym i organizacyjnym; pracowała jako instruktor Szkolnego Zespołu Tanecznego w Technikum Rachunkowości Rolnej w Marcinkowicach. Od 1985 r. do 1992 r. sprawowała społecznie funkcję kierownika dwóch edycji 3-letniego Studium Folklorystycznego w Nowym Sączu, kształcącego instruktorów zespołów regionalnych. Przez te lata bardzo blisko współpracowała z patronem nagrody, prof. Romanem Reinfussem, który był przewodniczącym rady programowej i opiekunem naukowym studium. Przez wiele lat Michalina Wojtas była też wykładowcą w Polonijnym Studium Choreograficznym w Lublinie, a od 1998 r. do chwili obecnej prowadzi zajęcia w 4-letnim Polonijnym Studium Choreograficznym w Rzeszowie. Od 2011 r. prowadzi zajęcia z metodyki pracy z zespołem regionalnym oraz tańca regionu Lachów Sądeckich i Szczyrzyckich dla słuchaczy Studium Folklorystycznego, organizowanego przez Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu.

Z kolei laureat II nagrody – Paweł Stefanowski – to łemkowski poeta, etnograf, który całe życie poświęcił dla idei ratowania i animowania dziedzictwa kulturowego swojej rodzinnej Łemkowszczyzny. Jako pierwszy w Polsce, po II wojnie światowej, już w latach 50. i 60. XX w. zbierał łemkowskie zabytki i dokumentował świadectwa historii i kultury Łemków, prowadził poszukiwania i badania terenowe wśród ludzi wysiedlonych w ramach akcji „Wisła” – zarówno w Karpatach, jak i na ziemiach zachodnich. W latach 50. i 60. integrował łemkowską młodzież prowadząc zespoły folklorystyczne, należał do współzałożycieli słynnego, istniejącego do dzisiaj, zespołu „Łemkowyna”. Zgromadził najcenniejszą w Polsce kolekcję łemkowskich strojów ludowych, a także uratował przed zniszczeniem wiele zabytków kultury materialnej i dokumentów historycznych. W 1959 r. założył własne Muzeum Łemkowskie w Bielance, zbiory prezentował najpierw w swoim domu rodzinnym, a od połowy lat 90., po dziś dzień, w starej łemkowskiej szkole. W latach 90. XX w. zaangażował się w reaktywowanie pracy Stowarzyszenia Ruska Bursa w Gorlicach, prowadzącego bardzo aktywną działalność kulturalną i edukacyjną wśród młodzieży łemkowskiej. Powołał do życia stowarzyszenie Rusiński Demokratyczny Krąg Łemków „Hospodar”, na którego czele stojąc walczył zarówno o sprawy łemkowskiego dziedzictwa, jak i o rozwiązywanie bieżących problemów Łemkowszczyzny, w tym o naprawienie krzywd wyrządzonych ludziom w ramach Akcji „Wisła”. Napisał wiele artykułów publicystycznych i etnograficznych o Łemkowszczyźnie, przygotował też filmy dokumentalne prezentujące jej historię.

Kolejny laurat to Dariusz Rzeźnik – badacz folkloru i jego odtwórca. Śpiewak, tancerz, instrumentalista (uczy grać na heligonce). Od 2009 r. kierownik zespołu Dolina Popradu. Jest prawdziwym pasjonatem swojej małej ojczyzny, aktywnie działającym dla ochrony dziedzictwa regionu Górali Nadpopradzkich. Z pasją i zaangażowaniem odtwarza ich folklor. Od lat trudni się jego dokumentowaniem, prowadzi kwerendy w muzeach i bibliotekach oraz etnograficzne badania terenowe, zbiera opisy dawnych zwyczajów i obyczajów. W sposób tradycyjny wykonuje pieśni ludowe, wzbogacając brzmienie wspaniałym drugim głosem. Ma też spore zasługi w upowszechnianiu wiedzy o wartości i znaczeniu lokalnego dziedzictwa kulturowego, m.in. poprzez spotkania z dziećmi i młodzieżą w szkołach i przedszkolach, a także ośrodkach wczasowych. Prowadzi także unikalną Szkółkę Muzykowania Ludowego na heligonce. Jego wieloletnie zbieractwo pieśni i pasja badawcza zaowocowały wydaniem pierwszego w historii śpiewnika pieśni Górali Nadpopradzkich śpiewanych w XIX i XX w. pt. „Źródła pieśni”. Współinicjator powstania oraz prezes zarządu Stowarzyszenia Górali Nadpopradzkich w Piwnicznej-Zdroju. Absolwent III edycji Studium Folklorystycznego (2011-2013) przy Małopolskim Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu. Dariusz Rzeźnik związany jest z Regionalnym Zespołem Dolina Popradu od ponad 24 lat. Jako wspaniały tancerz i solista gra w większości prezentowanych przez zespół widowiskach.

W tegorocznej edycji nagrody im. Romana Reinfussa kapituła przyznała też wyróżnienia dla: Haliny Ładoń oraz Zdzisława Uchto.
Halina Ładoń całe swoje życie poświęciła aktywnej pracy dla swojej miejscowości Rodaki (pow. olkuski). Jest autorką wielu projektów z dziedziny kultury, ochrony tradycji, wydarzeń historycznych oraz ochrony środowiska i poprawy warunków życia mieszkańców. Przez wiele lat walczyła o środki finansowe na remont zabytkowego drewnianego kościółka w Rodakach (z 1601 r.), który wreszcie odzyskał swoją świetność. W ramach autorskiego projektu nagrodzonego przez Fundację na Rzecz Rozwoju Wsi, stworzyła Izbę Regionalną „Chcemy zatrzymać czas”, gdzie zgromadziła pokaźną kolekcję przedmiotów, które przez kilka lat zbierała od mieszkańców swojej wsi. Przez wiele lat organizowała warsztaty na temat dziedzictwa kulturowego, odnowy wsi i wioski tematycznej. W 2009 r. wydała publikację „Dziedzictwo kulturowe wsi Rodaki” – prezentującą 24 domki drewniane, budowane w latach 30-tych. W latach 2009 i 2010 była współorganizatorem imprez „Otwarte ogrody” i „Otwarte zagrody”. Podczas tych imprez odwiedzane były zagrody mieszkańców, w których prezentowano różnego rodzaju twórczość ludową oraz dawne zwyczaje. Stworzyła Zespół Rodaczanie, który w br. obchodzi 5-lecie swojej działalności.

Z kolei Zdzisław Uchto znaczną część swego życia poświęcił amatorskim badaniom i dokumentowaniu przeszłości rodzinnej okolicy – Uniejowa. Zbierał pamiątki kultury ludowej, a w szczególności narzędzia i maszyny używane w gospodarstwach do uprawy roli, wyposażenie wiejskich chałup i budynków gospodarczych, stare dokumenty i stroje. Kwerendy archiwalne (które zrobił m.in. w archiwach parafialnych w parafiach Uniejów, Chodów i Miechów, w archiwum państwowym w Kielcach, w Radomiu, a także w archiwach diecezjalnych) dostarczyły mu cennych informacji o historii regionu. Niezwykle istotna była korespondencja z państwowym archiwum w Wiedniu skąd uzyskał dokumentację fotograficzną z okresu I wojny światowej oraz mapy z początku XIX w. Bogata wiedza folklorystyczna sprawia, że od wielu lat jest powoływany na przewodniczącego jury oceniającego występy grup kolędniczych. Efektem kilkudziesięciu lat gromadzenia materiałów o przeszłości dziejowej swojej małej ojczyzny jest powstanie mini-skansenu, który jest opus magnum Zdzisława Uchto. W byłych budynkach gospodarczych powstała izba pamięci, w której zgromadzono kilkaset eksponatów etnograficznych. Najcenniejsze z nich to kolekcja wag i przyrządów do ważenia, zbiór kilkunastu stacjonarnych silników spalinowych służących do napędu maszyn i urządzeń rolniczych. Mini-skansen jest chętnie odwiedzany przez turystów i uczniów, a kolekcja silników była prezentowana m.in. podczas XIX i XX Charsznickich Dni Kapusty. Całość zbioru dopełniają pamiątki kolejowe.

opr. s/