Zasłużeni dla kultury lokalnej

Nagroda Województwa Małopolskiego im. Romana Reinfussa jest przyznawana za szczególne osiągnięcia, które przyczyniają się do zachowania lokalnej tożsamości kulturowej w Małopolsce. W ten sposób samorząd województwa docenia tych, którzy swoją pracą pomagają promować różne aspekty lokalnego dziedzictwa, czyli np. pamięci o dawnych tradycjach, zwyczajach, gwarach czy ginących zawodach.

- Od kilku lat wokół niezwykłej postaci profesora Romana Reinfussa, wybitnego znawcy i miłośnika lokalnych kultur, budujemy jak najlepszą atmosferę dla ambitnych projektów z tej dziedziny. Promujemy dorobek lokalnych społeczności, przyczyniamy się do zachowania pamięci o ich zwyczajach. Nie mam wątpliwości, że taka nagroda w Małopolsce – województwie tak mocno zakorzenionym w tradycji i folklorze – musiała powstać – podkreśla Leszek Zegzda, członek Zarządu Województwa Małopolskiego odpowiedzialny m.in. za sprawy ochrony dziedzictwa kulturowego.

W tym roku zarząd województwa zdecydował, że I Nagrodę Województwa Małopolskiego im. Romana Reinfussa za całokształt działalności w dziedzinie ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego w wysokości 10 tys. zł otrzymuje Józef Pitoń, nestor podhalańskich regionalistów, który od lat jest zaangażowanym w większość przedsięwzięć pod Tatrami. Warto wspomnieć, że tegoroczny laureat jest m.in. kierownikiem artystycznym i członkiem wielu góralskich zespołów regionalnych, nauczycielem tańca i śpiewu góralskiego, aktorem, autorem przedstawień i widowisk regionalnych oraz reżyserem sztuk teatralnych. Swoją wiedzą dzielił się wielokrotnie jako juror festiwali, konkursów czy przeglądów regionalnych w kraju i zagranicą. Jest również honorowym członkiem Związku Podhalan. Grał też w filmach fabularnych i serialach telewizyjnych m.in.: „Trzecia granica” (1975), „Ród Gąsieniców” (1979, premiera 1981), „Harnasie” (1987), „Janosik. Prawdziwa historia” (2009). Poświęcony został mu nawet film telewizyjny „Pitoniowe bajdy.”

Z kolei II Nagrodę Województwa Małopolskiego im. Romana Reinfussa za całokształt działalności w dziedzinie ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego w wysokości po 5 tys. zł otrzymują ex aequo: Bożena Mściwujewska-Kruk i Maria Lechowska-Bujak.

Bożena Mściwujewska-Kruk, jest redaktorem naczelnym „Almanachu Muszyny”, na łamach którego już ok. 200 autorów opublikowało ponad 800 tekstów prezentujących dziedzictwo kulturowe „Państwa Muszyńskiego” i miejscowości północnego Spiszu oraz południowej Sądecczyzny. Od 2002 r. jest członkiem jury organizowanego przez redakcję „Almanachu Muszyny” oraz Krynickie Towarzystwo Fotograficzne dorocznego konkursu fotograficznego „Detal architektoniczny historycznego państwa muszyńskiego”, jest też członkiem kapituły Nagrody Szczęsnego Morawskiego dla najlepszych publikacji Sądecczyzny. Jak mówi, kultywowanie przeszłości wiąże z troską o wsparcie edukacji młodego pokolenia czego dowodem jest program stypendialny finansowany przez Przyjaciół „Almanachu Muszyny”. Program objął do tej pory wsparciem już 300 stypendystów.

Z kolei Marię Lechowską-Bujak doceniono za osiągnięcia, jakich dokonała podczas pełnienia funkcji dyrektora Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce. To dzięki jej pracy i zaangażowaniu miejsce to z prowincjonalnej placówki przekształciło się w instytucję liczącą się w świecie etnografów, kolekcjonerów oraz muzeologów. W swojej pracy zawodowej objęła opieką twórców ludowych, o czym świadczy m.in. to, że w muzeum powstała pokaźna kolekcja współczesnej sztuki ludowej, zabawki ludowej oraz obrzędowych strojów i akcesoriów kolędniczych, a inwentarz muzealnych zbiorów powiększył się o 2,8 tys. muzealiów do ok. 4000 obiektów. Ponownie odkryła i pokazała światu twórczość „Orawskiego Nikifora” Karola Wójciaka zw. Heródkiem – dzięki jej staraniom muzeum zgromadziło największą w Polsce kolekcję rzeźb tego artysty. Organizowała obozy terenowe dla studentów oraz badania terenowe dotyczące pasterstwa, meteorologii ludowej, rzemiosła. Była prekursorem organizowania konkursów w placówkach muzealnych np.: najstarszego w Polsce konkursu palm wielkanocnych. A dzięki jej uporowi siedziba muzeum została poddana wielu remontom. Udało jej się również przejąć na własność budynek „Orkanówki” i zorganizować muzeum biograficzne Władysława Orkana.

Natomiast wyróżnienia w ramach nagrody im. Romana Reinfussa w 2016 roku otrzymali Jan Kubik oraz Kazimierz Lassak

Jan Kubik to krościeński twórca ludowy, gawędziarz, śpiewak, oraz znawca ludowej muzyki pienińskiej. Emerytowany flisak i piekarz, hoduje owce i kozy, a z ich mleka wytwarza oscypki według tradycyjnych metod. Wszechstronny instrumentalista (gra na gęślach, oktawkach pienińskich oraz trombicie). Od 50 lat muzyczne pasje łączy z krojeniem, haftowaniem, szyciem, cyfrowaniem spodni, kamizelek, cuch i sukman góralskich. Wyszywane przez niego motywy (maki, róże tulipany) odpowiadają dokładnie tradycyjnemu haftowi pienińskiemu. Jego prace można podziwiać np. w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, Toruniu, Lublinie oraz w Szczawnicy. Ze swoim zespołem „Pieniny” odwiedził i koncertował w około 20 krajów (m.in. Grecja, Hiszpania, Francja, Holandia, Węgry, Szwajcaria). Grał również dla Ojca Św. Jana Pawła II. Należy do: Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Związku Podhalan Oddział Krościenko, Polskiego Stowarzyszenia Flisaków Pienińskich na rzece Dunajec, Stowarzyszenia Artystów Pienińskich, Zespołu Regionalnego Pieśni i Tańca Pieniny. Jest liderem i prymistą Kapeli im. Jaśka Kubika oraz chorążym Związku Podhalan.

Z kolei Kazimierz Lassak całe swoje życie poświęcił ochronie i kultywowaniu tradycji ludowych oraz promocji polskiego folkloru góralskiego w Polsce i zagranicą. Organizował koncerty, festiwale, konkursy, wystawy; prowadził też zespoły folklorystycznych dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Założył i prowadził w latach 1974-1976 Szkolny Zespół Góralski „SKOŁKA” w Starem Bystrem, w 1982 r. reaktywował i do 1984 r. prowadził Zespół „NA DAWNĄ NUTĘ” w Kocmyrzowie-Luborzycy. W 1979 r. miał odwagę założyć Zespół Hamernik kultywujący autentyczne zwyczaje skalnego Podhala w Krakowie. W 1984 r. założył Dziecięcy Zespół Góralski „Mali Hamernicy”, który do tej pory dał ponad 600 koncertów. W zespole dziecięcym tańczyło ponad 800 dzieci. Jest autorem wszystkich choreografii i programów artystycznych tych zespołów. Współpracuje z zespołami na Podhalu. Od 1967 r. jest członkiem Związku Podhalan w Krakowie, od 1992 r. członkiem Sekcji Polskiej CIOFF.

***

Przypomnijmy, że patron nagrody – prof. Roman Reinfuss – urodził się 27 maja 1910 r., a zmarł 26 września 1998 r. w Krzywaczce pod Krakowem. Był wybitnym etnografem i badaczem sztuki ludowej, związanym swoją twórczością naukową z góralszczyzną karpacką, a w szczególności z Łemkowszczyzną.